Wśród Słowian praktykowano zielarstwo. Zielarze i zielarki byli skutecznie tępieni przez duchowieństwo chcące mieć monopol nie tylko na rządzenie duszami, ale również na uzdrawianie. Później przyszły czasy chciwej medycyny, która do dziś przede wszystkim służy w głównej mierze farmaceutom i lekarzom, a nie pacjentom. Na szczęście wiedza na temat ziół i ich dobroczynnych właściwościach przetrwała w mądrości ludowej…
Bagno zwyczajne
Autor: Prof. Dr. Otto Wilhelm
Thomé Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz 1885, Gera, Germany
źródło: pl.wikipedia.org/ Wikimedia Commons
Bagno zwyczajne — Ledum palustre (L.); (!)
Rodzina - Ericaceae
Opis
Bagno zwyczajne - roślina (krzewinka) dorastająca do 150 cm wys., o ostrym, specyficznym (trochę rozmarynowo-muszkatołowym) zapachu; młode gałązki rdzawo kutnerowate; liście zimotrwałe, skórzaste, od spodu kutnerowato owłosione, z wierzchu połyskujące, równowąsko lancetowate, z podwiniętymi brzegami; kwiaty skupione w kuliste, szczytowe kwiatostany, białe, różowobiałe lub lekko żółtawe, z dużą ilością pyłku; szypułki kwiatowe długie, kutnerowate; kwiaty 5-działkowe, 5-płatkowe, 10-pręcikowe i 1-słupkowe; owoc - torebka zwisająca, podłużna, 5-przegrodowa, z drobnymi, oskrzydlonymi nasionami.
Kwitnie w maju, w czerwcu i w lipcu. Rośnie w północnej części niżu, w Sudetach, Wielkopolsce, w Karpatach, W Bieszczadach i w lasach Beskidu Niskiego oraz Podkarpacia. Lubi gleby podmokłe, torfowe, mułowe (bagienne). Spotkać go można w mokrych lasach, przy wodach, na mokradłach.
Obecnie częściowo chronione.
Surowiec
Surowcem jest liść - Folium Ledi pałustris. Liście zbiera się przed kwitnięciem lub w I fazie kwitnienia I suszy w temp. 20-400C.
Skład chemiczny
Surowiec zawiera olejek eteryczny — 0,3-2% (składniki: palustrol, mircen, ledol), glikozydy (arbutyna, erykolina, dafnina), substancje żywicowe (mezereina), flawonoidy (m.in. kwercytryna), kwas garbnikowy ledotaninowy, terakserol, kwas ursolowy, garbniki i in.
Działanie
Bagno wywiera silny wpływ farmakologiczny na organizm zwierzęcy. Zewnętrznie zastosowany działa miejscowo znieczulająco (przeciwbólowo), rozgrzewająco, odkażająco i poprawia krążenie. Wewnętrznie działa odkażająco, napotnie, rozgrzewająco, przeciwreumatycznie, moczopędnie, wykrztuśnie, trawiennie, żółciopędnie i rozkurczowo. Wybitnie uspokaja. Doskonale odkaża nie tylko przewód pokarmowy, ale również drogi moczowe i układ oddechowy. Rozkurcza mięśnie gładkie tchawicy i oskrzeli (ułatwiając oddychanie) oraz przewodu pokarmowego.
Pokrój roślin rosnących w borze bagiennym
źródło: pl.wikipedia.org/ Wikimedia Commons
Wskazania: zewnętrznie - zapalenie nerwów, mięśni i stawów (postrzał, bóle pleców itd.), zmarznięcie, łojotok i choroby z nim związane (trądzik, stany zapalne), choroby skórne ropne (czyraki, krosty), wirusowe (np. opryszczki) oraz grzybicze, owrzodzenia, liszaje, wypryski, ukąszenia owadów, zmiany troficzne. Mazidło, nalewkę czy olej palustrowy polecam wcierać w całe ciało przed udaniem się do łóżka podczas chorób zakaźnych, nieżytów układu oddechowego i przeziębienia.
Wewnętrznie (oprócz wyżej wymienionych schorzeń): reumatyzm, artretyzm, kaszel, katar, choroby zakaźne typu grypy, świnki, czy anginy, dychawica oskrzelowa, skąpe krwawienia miesiączkowe, skąpomocz, obrzęki, bóle pięt i podeszw (homeopatia), zakażenia dróg moczowych, zaparcia, dreszcze, wyczerpanie nerwowe.
Przeciwwskazania: uczulenie na roślinę po zażyciu doustnym lub zastosowaniu zewnętrznym (nie dotyczy pyłku, który wywołuje u każdego kichanie i katar, a nawet zawroty głowy!); krwiomocz, ciąża, wymioty, biegunka.
Objawy zatrucia: rozwolnienie, oszołomienie, drętwienie kończyn, krwiomocz, podrażnienie i pieczenie w brzuchu oraz w gardle, złe samopoczucie, nudności i wymioty, odruchy wstrętu, wysypka skórna. Po zastosowaniu zewnętrznym (objaw uczulenia): świąd, pieczenie skóry, pęcherze lub wyprysk z płynem surowiczym.
Pierwsza pomoc: podać zatrutemu wodę z solą w celu wywołania wymiotów; zażyć 20 tabletek węgla leczniczego; udać się do szpitala.
Kwitnące bagno zwyczajne
Fot. Zbigniew Wamke
źródło: http://start.lasy.gov.pl/
Preparaty, dawkowanie i stosowanie:
- Napar - w kaszlu i katarze oraz przeziębieniu - 4 razy dz. po 15 ml; w innych schorzeniach - 2-3 razy dz. po 30-50 ml; do płukania jamy ustnej, gardła, narządów płciowych i włosów; do przemywań i okładów. Przy stosowaniu doustnym osłodzić miodem lub sokiem owocowym.
- Tinctura Ledi palustris - 4 razy dz. po pół łyżeczki; do przemywań, pędzlowań; jako płukanka - 15 ml nalewki + 150 ml wody; do wcierań w skórę oraz we włosy.
- Alkoholmel Ledi palustris - 4 razy dz. po 5 ml.
- Oleum Ledi palustris - do wcierań w skórę i smarowań schorzałych miejsc; doustnie - 2 razy dz. po 1 łyżeczce.
- Linimentum Ledi palustris - wcierać w bolące miejsce 2 razy dz. po czym owinąć je bandażem elastycznym:
Rp. Mazidło palustrowe
Oleum Ledi palustris - 15 ml
Nalewka miętowa (krople miętowe) - 3 ml
Gliceryna płynna - 20 ml
Spirytus salicylowy kosmetyczny - 5 ml
Amoniak w proszku(do pieczenia) czyli kwaśny węglan amonowy - 1 lekko czubata łyżeczka herbaciana.
Sp. Olej palustrowy zmieszać z gliceryną, następnie wsypać amoniak do pieczenia, ucierać aż do połączenia, po czym wlać pozostałe składniki. Przed użyciem wstrząsnąć lub mocno zamieszać. W trakcie mieszania amoniaku powstają małe bąbelki gazu (gazowy amoniak) co jest zjawiskiem normalnym. Lek przechowywać w szczelnym naczyniu. Mazidło bardzo skuteczne.
Uwaga! Żadnych przetworów z bagna nie podawać doustnie dzieciom poniżej 13 r ż. Można je natomiast stosować zewnętrznie.
Barszcz zwyczajny
Autor: Prof. Dr. Otto Wilhelm
Thomé Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz 1885, Gera, Germany
źródło: pl.wikipedia.org/ Wikimedia Commons
Barszcz zwyczajny - Heracleum sphondylium (L.)
Barszcz łąkowy czyli syberyjski - Heracleum sibiricum (L.)
Rodzina - Umbelliferae
Opis
Barszcz zwyczajny - roślina wieloletnia dorastająca do 150 cm wys.; korzeń długi, rozgałęziony; kłącze krótkie, żółtawe lub białe, pachnące; łodyga dęta, szorstko owłosiona, w górze rozgałęziona, żeberkowana, mocna; liście dolne bardzo duże, pierzasto-dzielne, z 2-3 parami podłużnie jajowatych odcinków bocznych i pierzastowrębnym odcinkiem szczytowym, owłosione; pochwy liściowe duże, rozdęte; ogonki liściowe rynienkowate; liście górne trójklapowe; odcinki dolnej pary krótkoogonkowe lub siedzące; odcinki górnej pary pierzastowrębne, nierówno ząbkowane; kwiaty skupi one w duże baldachy, 15-20-promieniowe; kwiaty białe lub różowe; płatki niejednakowe, o brzeżnych kwiatów baldacha płatki promienisto wydłużone; pokryw brak lub 2; pokrywki liczne, lancetowate; zalążnia owłosiona; owoc - rozłupnia, eliptyczna, jajowato-okrągła, spłaszczona; rozłupki oskrzydlone (wąsko!), wydłużone.
Liście Barszczu zwyczajnego
źródło: pl.wikipedia.org/ Wikimedia Commons
Kwitnie od czerwca do października. Lubi gleby wilgotne, azotowe. Znaleźć go można w lasach, na polanach, przy rzekach i strumieniach, w zaroślach i na wysokich łąkach. Rośnie pospolicie w okolicach Baranowa i Sandomierza, w Zamojskiem, w południowo-zachodniej części naszego kraju, w Małopolsce, w części środkowej Polski oraz w górach, w Bieszczadach i w lasach Beskidu Niskiego.
Barszcz syberyjski - roślina wieloletnia dorastająca do 120 cm wys., podobna bardzo do barszczu zwyczajnego. Jedynie kwiaty są inne, a mianowicie żółtawozielone, drobniejsze; płatki prawie równej długości; pokryw brak, pokrywki szybko odpadają; zalążnie nagie (!). Kwitnie w lipcu. Rośnie w lasach, w zaroślach i na łąkach; pospolity w północnej, północno-wschodniej i środkowej części Polski, na Podkarpaciu pospolity.
Barszcz syberyjski
źródło: http://dobrytarot.pl/
Uwaga! W ostatnich latach (gdy to pisałem były wczesne lata 90) powstał pewien problem, który dotyczy barszczy i wymaga pewnego wyjaśnienia. Otóż w drugiej połowie lat siedemdziesiątych sprowadzono do Polski nowy gatunek barszczu, a mianowicie Heracleum sosnowsky (Manden.).
Był on powszechnie uprawiany przez WOPR-y jako zielonka na kiszonki (wydajność wynosiła ok. 800-1000 kwintali z hektara). W naszym klimacie okazała się to jednak roślina nieprzydatna, ba - nawet niebezpieczna dla zwierząt (podrażnienie przewodu pokarmowego, biegunka, nudności, krwotoki wewnętrzne) i tym samym dla ludzi (zapalenie skóry, pęcherze wypełnione płynem surowiczym, zapalenie spojówek, katar, kichanie itd.).
Zatem rośnie on w okolicach PGR-ów itp. ośrodków rolniczych (przede wszystkim), ale z pewnością rozprzestrzeni się na innych terenach.
Zatem, jeżeli ktoś decyduje się na zbiór barszczu zw. i syberyjskiego do celów leczniczych musi je odróżnić od barszczu sosnowskiego, który wydziela drażniące substancje, a nie jest to rzeczą łatwą.
Barszcze lecznicze wykazują dużą zmienność i rozpadają się na liczne podgatunki, chemotypy, rasy regionalne trudne do oznaczenia.
Barszcz Sosnowskiego. Fot. Hugo CC BY-SA 3.0
źródło: http://wawalove.pl/
Barszcz sosnowskiego dorasta do 300 cm wys.; łodyga głęboko podłużnie bruzdowana, z rzadka owłosiona (mocniej owłosione są ogonki liściowe); dolne liście w zarysie trójkątne; górne - pierzaste złożone, zaopatrzone w pochewki; kwiatostan - gęsty baldach; kielich 5-ząbkowy; korona 5-płatkowa, biała; słupek 1; owoc - rozłupnia z dwoma rozłupkami. Baldachy są ogromne, co rzuca się szczególnie w oczy.
Surowiec
Surowcem jest liść, korzeń i owoc - Folium, Radix et Fructus Heraclei sphondylii sive Fol., Rad. et Fr. Sphondylii Surowce suszy się w temp. do 40°c. Korzenie można suszyć w temperaturze ok. 60o C.
Skład chemiczny
Surowce zawierają olejek eteryczny (owoce - do 3%; liście i korzeń - ok. 0,2-0,3%), flawonoidy (dużo rutyny), związki kumarynowe, aminokwasy –argininę i glutaminę, ponadto bergapten, karoteny, żywice, pimpinellinę, sfondynę, umbeliferon, izopimpinellinę, liczne sole, kwasy i witaminy.
Działanie: fotouczulające, wykrztuśne, trawienne, wiatropędne, przeciwzapalne, odkażające, uspokajające, żółciopędne, odżywcze i wzmacniające, moczopędne; uszczelniające naczynia krwionośne.
Wskazania: kaszel (suchy), przeziębienie, choroby zakaźne, choroby wątroby i pęcherzyka żółciowego, zaburzenia trawienia, nieżyty dróg oddechowych i płuc, biegunka, nerwica żołądka.
Właściwości fotouczulające mogą być wykorzystane w leczeniu trądziku i łuszczycy (picie naparu i stosowanie zewnętrzne). Znany zielarz W. Poprzęcki zaleca barszcz na wrzody skórne oraz ropnie.
Przeciwwskazania: ciąża, uczulenie na roślinę, krwawa biegunka, krwiomocz.
Kwiatostan Barszczu zwyczajnego
źródło: pl.wikipedia.org/ Wikimedia Commons
Preparaty, dawkowanie i stosowanie:
- Napar - 3-4 razy dz. po 100 ml; w kaszlu i nieżytach układu oddechowego - co 4 godz. po 50 ml; płukanka - stany zapalne jamy ustnej i gardła oraz narządów płciowych; okłady, przemywania.
- Pulvis Heraclei (liść, owoce lub korzeń) - 3 razy dz. po pół łyżeczki.
- Cutipulvis Heraclei (korzeń!) - do zasypywania ran, owrzodzeń, mokrych wyprysków.
- Mel Heraclei - 4 razy dz. po 1 łyżce w kaszlu lub jako lek wzmacniający.
- Extractum Heraclei na wódce: do pędzlowań i przemywań schorzałych miejsc; doustnie - w kaszlu - 4-6 razy dz. po 20 kropli w 50 ml wody lub mleka z miodem, w innych schorzeniach - 3 razy dz. po pół łyżeczki w 50 ml wody; płukanka, do okładów po rozcieńczeniu - 15 ml ekstraktu + 200 ml wody.
- Alkoholmel Heraclei - jako środek wzmacniający i wykrztuśny - 3-4 razy dz. po 15 ml.
Barwinek pospolity - pokrój rośliny
Autor: Prof. Dr. Otto Wilhelm
Thomé Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz 1885, Gera, Germany
źródło: pl.wikipedia.org/ Wikimedia Commons
Barwinek pospolity - Vinca minor (L.); (!)
Barwinek zielny - Vinca herbacea (W.K.); (!)
Rodzina - Apocynaceae
Opis
Barwinek pospolity czyli mniejszy - roślina wieloletnia mająca postać krzewinki dorastającej do 60 cm wys.; łodygi wiotkie, pełzające, zakorzeniające się, w części górnej wzniesione; liście zimozielone, eliptyczne, połyskujące, skórzaste, krótkoogonkowe; ulistnienie równoległe; kwiaty pojedyncze, wyrastające z kątów liści, 5-płytkowe, niebieskie; pręcików 5; słupek 1; korona o rurce nieco lejkowatej; owoc - mieszek wielonasienny. Kwitnie od kwietnia do maja.
Roślina występuje w lasach, w zaroślach, na polanach. Można ją spotkać na niżu, w górach, na pogórzu (Podkarpacie), w lasach Beskidów i Pogórza Strzyżowsko-Dynowskiego, Kotliny Krośnieńskiej. Barwinek nie jest już tak pospolity jak dawniej. Często jest jednak uprawiany w ogródkach.
Barwinek zielny - krzewinka o łodygach płożących się lecz nie puszczających korzeni w węzłach i nagich; liście dolne jajowate lub jajowatowydłużone; liście górne lancetowate, kwiaty niebieskofioletowe, 5-płatkowe; działki orzęsione. Kwitnie od maja do czerwca.
Rośnie na łąkach, polanach, zboczach i leśnych drogach. Występowanie regionalne wymaga zbadania. Prawdopodobnie można go spotkać w południowo-wschodniej części naszego kraju. Niekiedy uprawiany w ogrodach w celach ozdobniczych.
Barwinek pospolity - kwiaty, liście
źródło: pl.wikipedia.org/ Wikimedia Commons
Surowiec
Ziele - Herba Vincae lub raczej liść - Folium Vincae. Suszy się je w temp. ok. 60°C.
Skład chemiczny
Barwinek zawiera alkaloidy indolowe (vinkamina czyli minorina, vincyna, winkaminaryna), zw. eburnaminowe), goryczkę, garbniki, kw. ursolowy, sole, witaminy, leukoantodyjanidynę, pektyny, flawonoidy i in.
Działanie: obniżające ciśnienie krwi, przeciwkrwotoczne, wzmacniające, przeciwbólowe, antylaktacyjne, przeciwbiegunkowe, odtruwające, przeciwmiażdżycowe, poprawiające krążenie mózgowe i wieńcowe, wzmacniające serce, przeciwcukrzycowe.
Wskazania: zawroty i bóle głowy, szum w uszach, kłopoty z pamięcią, miażdżyca, choroba wieńcowa, osłabienie serca, osłabienie, mlekotok, biegunka, niestrawność, nadmierne i bolesne krwawienia miesiączkowe, krwotoki wewnętrzne, stany zapalne skóry, jamy ustnej i gardła, nadciśnienie, cukrzyca.
Barwinek pospolity
źródło: www.kul.pl
Preparaty, dawkowanie, stosowanie:
- Odwar - 3 razy dz. po 30 ml;
- Napar - 3 razy dz. po 30 ml;
- Tinctura Vincae - 3-4 razy dz. po 40 kropli;
- Intractum Vincae - 3-4 razy dz. po 30-40 kropli;
W aptekach można nabyć gotowe preparaty z barwinka, np. Vincamine (doustnie - 10-20 mg co 8-12 godzin): Vincarutine (z dodatkiem rutyny) firmy Pharbiol – kaps. 20 mg winkaminy; Vincamin Ratiopharm - tabl. powl. 10 mg, tabl. 20 mg, tabl. retard 30 mg i 60 mg; Vincafor (Pharmapharm) – kaps. 30 mg; Pervincamine (Synthelabo) – kaps. 20 mg.
Wymienione leki poprawiają przepływ krwi przez naczynia mózgowe, i podaje się je w zaburzeniach ukrwienia mózgu, spowodowanych udarem i urazem mózgu, zmianami miażdżycowymi; w stanach skurczowych naczyń mózgowych, w zmianach naczyń oka i błędnika. Zwiększają one równocześnie podaż tlenu dla mózgowia, co może być wykorzystane w leczeniu osób często słabnących.
Autor: dr Henryk St. Różański
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz